سوزن یکی از مهم ترین لوازم مورد استفاده در هنرهایی همچون خیاطی و چرم دوزی به شمار میرود. استفاده از نخ و دوخت آن به پارچه، بدون وجود سوزن ها تقریبا امری ناممکن خواهد بود. به صورت کلی سوزن در هر هنری که با دوخت و بافت سروکار دارد، مورد استفاده قرار میگیرد. هنری خیاطی را میتوان اصلی ترین هنر استفاده کننده از سوزن دانست. در خیاطی دو نوع سوزن اصلی وجود دارد، یعنی سوزن دستی و سوزن چرخ خیاطی؛ انواع سوزن دستی و چرخ در شماره و سایز های مختلف در خیاطی مورد استفاده قرار میگیرند.
سوزن های دستی انواع مختلفی دارند؛ دانستن کاربرد و تفاوت هریک از سوزن های دوخت دست برای شما و هرفردی که به هنر خیاطی و دوخت علاقه مند است امری مهم و ضروری به شمار میرود. شما باید بتوانید مناسب ترین سوزن دستی را بر اساس نوع دوخت و پارچه انتخاب کرده و استفاده نمایید. در ادامه به بررسی کامل سوزن های دستی، کاربرد و اجزای سازنده آنها میپردازیم، با ما همراه باشید.
سوزن دستی چیست؟
سوزن دستی نوعی میله فلزی است که برای دوخت نخ به پارچه استفاده میشود. سوزن دستی از سه بخش چشم سوزن (سوراخ)، بدنه و نوک تشکیل شده است. نخ در قسمت چشم یا سوراخ سوزن قرار گرفته و با فرو رفتن نوک سوزن در مواردی همچون پارچه یا چرم به پارچه متصل میشود. قدمت سوزن دستی به بیش از ۴۰ تا ۶۰ هزار سال پیش باز میگردد.
از لحاظ تاریخی اولین سوزن های ساخته شده توسط بشر از اجزایی همچون استخوان پرندگان و حیوانات ساخته میشدند. سوزن علاوه بر دوخت به عنوان سلاح برای دفاع نیز استفاده میشده است!
اجزا و قسمت های یک سوزن دستی
سوزن دستی از ۳ قسمت مختلف شامل سوراخ (چشم)، بدنه و نوک تشکیل شده است:
- سوراخ (چشم) سوزن: سوراخ سوزن دستی یک حفره در ابتدای سوزن است که نخ در آن قسمت قرار میگیرد.
- بدنه سوزن: قسمت بین سوراخ و نوک سوزن، بدن سوزن نام دارد. ضخامت بدنه سوزن میتواند متغیر باشد.
- نوک سوزن: نوک سوزن قسمت تیز موجود در سر سوزن است که در درون پارچه فرو میرود.
سه قسمت اصلی موجود در سوزن دستی، براساس نوع دوخت و پارچه میتوانند دارای شکل و اندازه متفاوتی باشند. ضخامت بدنه، نوک و سوراخ سوزن بر اساس ضخامت پارچه متغیر است، مثلا برای پارچه های ضخیم از سوزن های درشت استفاده میشود. شکل بدنه نیز حتی میتواند متغیر باشد، برای مثال در نوعی از سوزن شکل بدنه صاف نبوده و خمیده است. قسمت های مختلف سوزن چرخ خیاطی را میتوانید در مقاله انواع سوزن چرخ خیاطی در اوموژ مطالعه نمایید.
شماره و سایز انواع سوزن دستی
شماره یا سایز سوزن دستی نشان دهنده اندازه و ضخامت سوزن میباشد. نسبت شماره یا سایز سوزن دستی با اندازه آن معکوس است؛ یعنی هرچه شماره سوزن بیشتر باشد، ضخامت و اندازه سوزن کوچک تر است! برای مثال ضخامت سوزن دستی شماره ۱۲ بسیار کمتر از ضخامت سوزن دستی شماره ۱ میباشد. سیستم سایز بندی انواع سوزن دستی را به ترتیب نکات زیر میتوان بیان نمود:
- سایز ۱ تا ۱۲: سوزن های دستی به صورت استاندارد، معمولا از سایز ۱ تا ۱۲ تعریف میشوند. سوزن دستی سایز ۱ ضخیم ترین و سوزن دستی سایز ۱۲ نازک ترین اندازه میباشد.
- سایز ۱۳ تا ۲۸ یا ۱۶ تا ۱۸: با وجود اینکه سوزن های دستی معمولا از سایز ۱ تا ۱۲ در بازار به فروش میرسند، اما سایز های دیگری مانند ۱۳ تا ۲۸ یا ۱۶ تا ۱۸ نیز موجود هستند. سایزبندی سوزن های دستی بر اساس نوع سوزن میتواند متغیر باشد.
- توجه داشته باشید که سیستم سایز بندی سوزن های دستی متفاوت از سوزن های چرخ خیاطی است.
سایز سوزن دستی براساس ضخامت و نوع پارچه انتخاب میشود. برای پارچه های نازک از سوزن های نازک تر که دارای سوراخ، بدنه و نوک نازک تر هستند استفاده میشود. سوراخ کوچک سوزن دستی مناسب نخ های نازک میباشد.
انتخاب سایز سوزن دستی
باتوجه به اینکه سایز بندی سوزن های دستی معکوس بوده و با افزایش عدد شماره سوزن از ضخامت آن کاسته میشود، میتوان نکات زیر را درباره انتخاب سایز سوزن دستی بیان نمود:
- سوزن دستی سایز ۱ تا ۴: سایز ۱ تا ۴ سوزن های دستی ضخامت بالایی داشته و مناسب پارچه های با ضخامت متوسط و زیاد هستند.
- سوزن دستی سایز ۵ تا ۱۰: سوزن های دستی از شماره ۵ تا شماره ۱۰ را میتوان سوزن های با ضخامت متوسط دانست. این دسته از سوزن های دستی مناسب استفاده در پارچه های با ضخامت کم و متوسط هستند.
- سوزن دستی سایز ۱۱ و ۱۲: نازک ترین سوزن های دستی سایز های ۱۱ و ۱۲ میباشند. برای استفاده در پارچه های بسیار نازک و ظریف و ایجاد دوخت های بسیار ریز مناسب هستند.
سوزن های با شماره کوچک تر دارای اندازه و ضخامت بزرگتر هستند. سوزن های بزرگتر دارای سوراخ بزرگتر هستند که سوراخ بزرگتر برای استفاده از نخ با ضخامت بیشتر تعبیه شده است. به صورت کلی جریان شماره بندی سوزن در اصل برای استفاده از نخ طبقه بندی شده است. از سوزن های بزرگتر میتوان برای دوخت نخ های با ضخامت بالا استفاده نمود، نخ های ضخیم نیز مناسب پارچه های ضخیم تر هستند.
لیست انواع سوزن دستی
انواع سوزن های دستی براساس کاربرد متفاوت میباشند. تفاوت سوزن های دستی را میتوان در شکل و اندازه اجزای سازنده سوزن دستی، یعنی در سوراخ، بدنه و نوک سوزن مشاهده نمود.
سوزن شارپ:
سوزن شارپ دارای نوک بسیار تیز و اندازه متوسط است. سوراخ یا چشم سوزن شارپ کمی حالت گرد دارد. از سوزن شارپ برای انواع دوخت ها استفاده میشود. سایربندی این سوزن از شماره ۱ تا شماره ۱۲ میباشد. شماره ۱۲ نازک ترین و شماره ۱ ضخیم ترین نوع سوزن شارپ به حساب می آید.
سوزن لحاف دوزی:
سوزن لحاف دوزی نوعی سوزن دستی و ضخیم است که برای دوخت لحاف کاربرد دارد. سوزن های لحاف دوزی در سایز های مختلف میتوانند موجود باشند. معروف ترین و پراستفاده ترین سایز سوزن های لحاف دوزی در ایران، سایز ۸ و ۱۰ هستند.
سوزن پلاستیکی:
سوزن پلاستیکی نوعی سوزن دستی از جنس پلاستیک محکم بوده و حاوی یک سوراخ بزرگ برای نخ میباشد. از سوزن های پلاستیکی برای دوخت کاموا و بافتنی، پنل پلاستیکی، مکرومه بافی و شماره دوزی استفاده میشود. سوزن های پلاستیکی به دلیل کم خطر بودن برای آموزش کودکان نیز مناسب هستند.
سوزن گلدوزی:
سوزن گلدوزی یکی از معروف ترین انواع سوزن دوخت دستی به حساب می آید. اصلی ترین کاربرد سوزن گلدوزی برای انجام هنر گلدوزی است، اما در سایر هنرهای دستی مانند چرم دوزی، کوبلن دوزی و شماره دوزی نیز از سوزن گلدوزی استفاده میشود. سوزن گلدوزی در انواع چنایل، تاپستری، رفو، بیتوین، دارنینگ، شارپ و رویال و معمولا در سایز های ۱ تا ۱۲ موجود میباشد.
سوزن های گلدوزی براساس نوع دارای شماره و اندازه های متفاوتی هستند. انواع سوزن های گلدوزی براساس نوع پارچه، نوع دوخت و سایر موارد انتخاب میشوند. برای مثال برای پارچه های کاموایی و درشت معمولا از شماره ۱۴ یا ۱۷ سوزن گلدوزی چنایل استفاده میشود.
سوزن جوالدوز:
سوزن جوالدوز اندازه و ضخامت نسبتا بزرگی داشته و برای دوخت پارچه های ضخیم مانند گونی استفاده میشود. نام سوزن جوالدوز از واژه جوال که به معنی کیسه بزرگ و ضخیم حمل گندم میباشد گرفته شده است. سوزن های جوالدوز استحکام و مقاومت بسیار زیادی داشته و سوراخ بزرگی دارند. از سوزن جوالدوز برای دوخت نخ های ضخیم میتوان استفاده نمود.
سوزن منجوق دوزی:
سوزن منجوق دوزی نوعی سوزن دستی است که دارای طول نسبتا زیاد، سوراخ ریز و ضخامت کم میباشد. سوزن های منجوق دوزی بهترین گزینه برای دوخت منجوق، پولک و مروارید به شمار میروند. سوزن های منجوق دوزی در شماره ۱۰ تا ۱۵ و در دو نوع ساده و ته طلایی موجود هستند.
سوزن های منجوق دوزی به دلیل داشتن ضخامت بسیار کم توانایی عبور از سوراخ ریزترین منجوق ها را نیز دارا میباشند. برای مثال منجوق های میوکی در سایز ۱۵/۰ یکی از کوچک ترین منجوق های موجود در بازار هستند که به راحتی با استفاده از سوزن منجوق دوزی میتوان نخ را از داخل سوراخ آنها رد نمود. در صورت علاقه مندی به آشنایی با منجوق میوکی میتوانید به مقاله منجوق میوکی چیست در اوموژ مراجعه نمایید.
سوزن چرم دوزی:
سوزن چرم دوزی نوک بسیار تیز و مثلثی شکل دارد که میتواند در سخت ترین مواد مانند چرم، جیر و پلاستیک نفوذ کند. سوزن های چرم دوزی سوراخ نسبتا بزرگی دارند که برای استفاده از نخ های ضخیم مناسب میباشد. سوزن های چرم دوزی در شماره ۱ تا ۱۲ موجود هستند که شماره ۷ یا ۹ برای کارهای معمولی و شماره ۳ یا ۵ برای چرم های ضخیم مناسب هستند.
سوزن سه گوش یکی از انواع سوزن چرم دوزی است که به دلیل داشتن نوک مثلثی شکل و سه گوش به آن سوزن سه گوش گفته میشود. برای آشنایی با سوزن چرم دوزی به صورت کامل پیشنهاد ما به شما خواندن مقاله انواع سوزن چرم دوزی در اوموژ میباشد.
سوزن روبان دوزی (چنایل):
سوزن روبان دوزی یا چنایل نوعی سوزن دستی است که برای بافت روبان در هنر روبان دوزی به کار میرود. سوزن روبان دوزی نوک زیاد تیزی نداشته و سوراخ نسبتا بزرگی برای استفاده از روبان دارد. سوزن های روبان دوزی در شماره های ۱۳ تا ۲۸ و در دو نوع معمولی و سرقاشقی موجود بوده و شماره ۱۳ و ۱۴ کوچک ترین سایز محسوب میشوند.
سوزن روبان دوزی سرقاشقی دارای یک خمیدگی یا انحنا در قسمت نزدیک به نوک است که بزرگترین وجه تمایز آن با نوع معمولی به حساب می آید. روبان دوزی در اصل نوعی از هنر سوزن دوزی است به جای نخ در آن از روبان استفاده میشود. سوزن روبان دوزی مختص به استفاده از روبان در هنر روبان دوزی طراحی شده است.
سوزن سرمه دوزی:
سوزن سرمه دوزی اصلی ترین سوزن مورد استفاده در هنر سرمه دوزی به شمار میرود. سوزن سرمه دوزی در دو نوع کوتاه و بلند تولید میشود که در برخی موارد برای منجوق دوزی نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد. نوک تیز و ضخامت کم از ویژگی های این سوزن به حساب می آید. بد نیست بدانیم که سرمه دوزی یکی از هنر های اصیل ایرانی به حساب می آید.
سوزن ملحفه:
سوزن ملحفه برای دوخت ملحفه به کار رفته و طولی بین ۷ تا ۱۰ سانتی متر را دارا میباشد. از لحاظ طول و اندازه در مقیاس متوسط به حساب می آیند. مناسب ترین سوزن برای ملحفه و پتو در بین انواع سوزن دست دوزی، سوزن ملحفه میباشد. ضخامت مناسب سوزن ملحفه دوزی آنرا به گزینه ای ایده آل برای این ملحفه تبدیل میکند.
سوزن تشک دوزی:
سوزن تشک دوزی طول نسبتا بلندی داشته و ضخامت نسبتا معمولی دارد. برای دوخت تشک بهترین گزینه استفاده از سوزن تشک دوزی میباشد.
سوزن جادویی:
سوزن جادویی با نام های سوزن آسان نخ شو و سوزن مادربزرگ شناخته شده و دارای دو سوراخ در در قسمت انتهای خود میباشد. نخ ابتدا وارد سوراخ بالاتر سوزن شده و سپس به سوراخ پایین منتقل میشود. سوزن جادویی به راحتی نخ میشود.
سوزن ژور دوزی:
سوزن ژور دوزی مناسب ایجاد زیگزاگ و طرح دوزی روی پارچه استفاده میشود. نوک سوزن ژوردوزی دارای انحنا است. این نوع سوزن بیشتر در پارچه های کتان و ارگانزا استفاده میشود.
انتخاب سوزن دستی
سوزن های دستی معرفی شده در قسمت فوق براساس کاربرد خاص خود، شکل و اندازه های متفاوتی از یکدیگر دارا میباشند. برای انتخاب انواع سوزن خیاطی دستی بهترین نکته توجه به نوع پارچه و نخ مورد استفاده میباشد. نکات زیر میتواند به شما کمک کند:
- بهترین سوزن دستی برای پارچه کتان و جین: سوزن شارپ سایز ۲ تا ۴ بهترین گزینه برای کتان و جین به حساب می‌آید.
- بهترین سوزن دستی برای پارچه پنبه: سوزن شارپ سایز ۶ تا ۸ مناسب خواهد بود.
- بهترین سوزن دستی برای پارچه ابریشمی: سوزن شارپ سایز ۱۰ یا ۱۱ و سوزن منجوق دوزی برای پارچه های ابریشمی بهترین گزینه هستند.
- بهترین سوزن دستی برای چرم: برای چرم بهترین گزینه استفاده از سوزن چرم دوزی در شماره های مختلف و متناسب با ضخامت چرم و پارچه میباشد.
توجه داشته باشید که مهم ترین نکته در انتخاب سوزن توجه به ضخامت پارچه است. اگر برای پارچه های نازک یا لطیف از سوزن های ضخیم استفاده کنید ممکن است سوزن به بافت پارچه آسیب زده و حتی موجب ایجاد پارگی در آن شود.
چه زمان برای تعویض سوزن دستی باید اقدام نمود؟
سوزن های دستی نیز مانند هر وسیله دیگری عمر مفید داشته و پس از مدتی باید تعویض شوند. عمر مفید سوزن های دستی حدود ۸ الی ۲۴ ساعت دوخت میباشد. توجه داشته باشید که ماندگاری و عمر مفید سوزن های دستی با توجه کیفیت و نوع آن میتواند متغیر باشد. نشانه های کاهش کارایی سوزن که خبر از نیاز به خرید سوزن جدید میدهند عبارت اند از:
- ایجاد برآمدگی و زبری در نوک سوزن: به آرامی دست خود را روی قسمت اطراف نوک سوزن دستی مالش دهید، در صورتی که مقداری زبر بودن در این قسمت ها احساس میکنید بهتر است که سوزن خود را تعویض کنید. قسمت های زبر در ابتدای سوزن میتواند به پارچه گیر کرده و بافت آن آسیب برساند.
- کند شدن نوک سوزن: در صورتی که برای فرو بردن سوزن در پارچه نسبت به قبل نیاز به اعمال مقدار بیشتری نیرو دارید، احتمالا نوک سوزن شما کند شده است. برای داشتن یک دوخت تمیز و حرفه ای داشتن سوزن با نوک تیز امری مهم و ضروری به حساب می‌آید.
- شنیدن بویی شبیه به فلز در انگشت: اگر پس از استفاده از سوزن دستی در دست و انگشت خود احساس شنیدن بوی فلز دارید، نشان دهنده از بین رفتن روکش سوزن میباشد. روکش فلز باعث ایجاد حالت لیز و روان در سوزن کرده و ورود سوزن به پارچه را تسهیل میکند.
هریک از عوامل بالا به نوبه خود میتواند از نشان دهنده کاهش میزان کارایی سوزن دستی باشد. عمر مفید سوزن های دستی همانطور که در قسمت های فوق ذکر شد ۸ الی ۲۴ ساعت دوخت با توجه به جنس و نوع سوزن میتواند متفاوت باشد. داشتن یک سوزن جدید و با کیفیت تر هم فرآیند دوخت را آسان تر کرده و هم دوختی دقیق و سالم را به ارمغان خواهد آورد.
در این مقاله از اوموژ به بررسی انواع سوزن دستی، کاربرد و معرفی کامل هرکدام پرداختیم. اوموژ یک فروشگاه لوازم خیاطی است که میتوانید لوازم مورد نیاز خود در زمینه خیاطی را با مراجعه به صفحه خرید لوازم خیاطی مراجعه نمایید. برای مثال برای خرید سوزن دستی به صورت عمده و خرده میتوانید از اوموژ استفاده کرده و با بهترین قیمت انواع سوزن دستی مورد نیاز خود را خریداری نمایید. در پایان و در قسمت زیر میتوانید نظرات خود را با ما درباره این نوشته به اشتراک بگذارید.
